Μια μικρή ομάδα φίλων και συγχωριανών αποφασίσαμε, μετά από πολύ καιρό, να περπατήσουμε από την Μονή Βιδιανής, προς του Τσούλη το μνήμα και κατεβαίνοντας από το μονοπάτι που συνέδεε την αρχαία Λύκτος ( ή Λύττος) με το Οροπέδιο Λασιθίου (Μινωικό μονοπάτι) να καταλήξουμε στο χωριό μας Γωνιές Δήμου Χερσονήσου.
Την Κυριακή, 4 του Οκτώβρη, το πρωί ξεκινήσαμε από την Μονή με κατεύθυνση προς τον ''χώνο'' την καταβόθρα δηλαδή μέσω της οποίας γίνεται η αποστράγγιση του Οροπεδίου από τα νερά του Χειμώνα. Από τον ''Χώνο" αρχίζει ανάβαση Δυτικά μέσω του Ε4 αρχικά και αγροτικού δρόμου στη συνέχεια μέχρι το διάσελο στην περιοχή "Τσούλη το μνήμα".
Προσοχή στους 2 παρατηρητές! (γύπες;)
Σύμφωνα με την παράδοση στο σημείο αυτό Χριστιανοί σκότωσαν μετά από ενέδρα τον γενίτσαρο Τσούλη. Ο Τσούλης κατοικούσε στους Ασκούς. Καταγόταν από οικογένεια εξισλαμισμένων Χριστιανών. Γενίτσαρος, φόβος και τρόμος των κεντρικών και ανατολικών περιοχών της Κρήτης. Αδυναμία του οι όμορφες γυναίκες και κόρες των Χριστιανών. Επιπλέον εντελώς ανεξέλεγκτος λεηλατούσε τους φτωχούς αγρότες. Σύμφωνα με μία άποψη, το 1817, επτά κρητικοί μετά από ενέδρα αφού σκότωσαν τον Τσούλη του έκοψαν το κεφάλι και το έβαλαν σε ντρουβά (τρίχινος σάκος εκείνης της εποχής τον οποίο θυμάμαι πολύ καλά να χρησιμοποιείται και στα παιδικά μου χρόνια). Τον ντρουβά με το κεφάλι κρέμασαν στο σαμάρι του αλόγου του το οποίο μόνο του το μετέφερε στο σπίτι του στους Ασκούς. Κάθε κρητικός που περνούσε από εκείνο το σημείο από τότε μέχρι και την δεκαετία του 1960 πετούσε μια πέτρα στο σημείο αυτό αναθεματίζοντας τον ταυτόχρονα. Δημιουργήθηκε ένας μεγάλος σωρός από πέτρες "το ανάθεμα του Τσούλη''. Ο σωρός αυτός διασκορπίστηκε και επιχωματώθηκε κατά την διάνοιξη του αγροτικού δρόμου από τα μηχανήματα της ΜΟΜΑ. Η πλάκα πάνω σε πέτρες που υπάρχει σήμερα σε αυτό το σημείο τοποθετήθηκε αργότερα. Περισσότερα γιαυτό το θέμα μπορείτε να δείτε στο άρθρο του Ν. Ψιλάκη εδώ.
Λίγα μέτρα μετά το μνήμα του Τσούλη προς βορά και δυτικά η θέα είναι μαγευτική.
Τελειώσαμε με καλό φαγητό στη ταβέρνα της Μαρίας και του Κωστή στις Γωνιές, δίνοντας υπόσχεση ότι πολύ σύντομα θα το ξανακάνουμε. Για να μην ξεχαστούμε πάλι, ορίσαμε υπεύθυνο για τον προγραμματισμό της νέας μας εξόρμησης τον.....
........ Αντρέα.